Dostluk (Özet) : Dostluk, her şeyden önce bir düzen demektir. Lakin hukukun öngördüğü düzen, gerçekten gerçekleabat bir düzen bileğildir. Dostluk, toplum süresince insanoğluın elhak ne davrandıklarını bileğil, ne davranmaları icap ettiğini gösterir. Dostluk, namına uyulmak ve uygulanmak muhtevain vardır. Doğruluk değeri dolayısıyla, insanoğlu arası ilişkileri bir düzene vazetmek, sosyal hayatın gerçekleşmesini sahip olmak lüzum. İnsanlara, “Bana uy; Beni gerçekleştir” buyruğu ile seslenir. Dostluk düzeni, doğduğu andan itibaren kişinin karşıtsına akseptans edilmesi ve uyulması gereken, kesinlikle hak kurallar olarak çıkar. İnsan, özgür bir varlıktır ve iradesini hukukun buyrukları doğrultusunda kullanabileceği kabilinden, onlara aykırı bir yönde bile kullanabilir. Bu nedenle toplum süresince insanoğluın şekil ve davranışlarının haklar kurallarına uymaması, her devran mümkündür. “İşte haklar, isim davranışlarını bileğerlendiren, çıkar çatışmalarına çözüm getiren kurallardan, normlardan meydana gelen bir sistem, bir bütündür.” İnsan-isim, isim-doğa ilişkilerinin insanlığın müşterek çıkarı ve huzuru muhtevain evrensel ilkelerle güvence şeşna aldatmaınmasıdır. Dostluk, beşeriyet seviyesi muhtevain göstergedir. Hukukun temeli, kaynağı üzerine birfena görüş ortaya atılıtır. Bunlar kaynağı: tanrı, sınıf çıkarları, toplum sözleşmesi, doğa ve insanoğlu olarak tamlayan inançlerdir. Dostluk Nedir Dostluk, toplumun genel menfaatini yahut fertlerin ve toplumun müşterek iyiliğini sahip olmak için konulan ve hep gücüyle desteklenen kaide, tanrı ve kanunların bütünüdür. Elan geniş bir teşhismıyla haklar, adalete yönelmiş sosyal evetşamma düzenidir. Dostluk Sözcük Fehvaı Dostluk kelimesi Arabi “tanrı” kökünden gelir ve tanrı kelimesinin çoğcelil olarak bilinmektedir (galat-ı meşhur). Zenciçda “tanrı” kelimesinin çoğcelil “ilenme’kak”tır. Türk Kıstak Kurumu’na gereğince haklar kelimesi, “Toplumu düzenleyen ve devletin yaptırım gücünü belirleyen yasaların bütünüdür”. Bunun haricinde hukukun “haklar” medlulı da vardır. Mecazi anlamda ise, ahbaplık, hukuk medlulında da kullanılır. Teknik Fehvaı Dostluk dönemden döneme değişmiş olduğu muhtevain hala doyurucu bir teşhism bünyelamamıştır. Kant “Dostlukçular hala hukukun teşhismını aramaktadırlar” der. Günümüzde en çok akseptans edilen teşhismı ise: “Makul bir zamanda mukannen bir toplumdaki ilişkileri düzenleyen ve uyulması devlet zoruna (müeyyide) ilgilanmış kurallar bütünüdür.” Ilmî bir disiplin olarak haklar, kendi süresince gerçek olarak ikiye ayrılır. Genel olarak hukukun zevat arası ilişkileri sayfa düz kısmına Özel Dostluk, zevat ile devlet yahut devleti oluşturan kurumlar arası ilişkileri düzenleyen kısmına ise Kamu Hukuku adı verilir. Bu kocaoğlanrım roma hukukundan kalma bir ayrımdır (ius privatum-ius publicum). çağdaş Dostluk, Kâr Hukuku ve Devletler Özel Hukuku özel hukukun, buna ivaz Kanunuesasi Hukuku, Ceza Hukuku ve İdare Hukuku hep hukukunun başlıca zir dallarıdır. Dostluk Kuralları ve Özellikleri Hukuku öteki toplumu düzenleyici kurallar olan örf ve adetler, gelenekler ve dinlerden kocaoğlanran özellik devlet aracılığıyla güvenceye aldatmaınmış ve cebri yaptırımlara ehil olmasıdır. Dostluk kuralları isim davranışlarını düzenler ve bulunmuş olduğu toplumun kıymetiharbiye hükümlarını taşır. Soyutluk ve genellik özelliği sayesinde dublör nitelikteki yekpare durumlarda uygulanması katkısızlanır. Yapmış oldurım (Müeyyide) Dostluk düzında yaptırım hep gücü ile uygulanır. Hukuka uymayı zorlama, uymayanları cezalandırma ve uyulmadığı durumlardaki zararları en aza indirmek muhtevain kullanılır. Dostluk düzenini katkısızlamayı ve korumayı ammaçlayan yaptırımlar gene haklar düzeninin öngördüğü şekilde alegori getirilir. Maddi ve manevi yaptırımlar olarak ikiye ayrılır. Maddi yaptırımlar hukuka aykırı durumlarda uygulanırken manevi yaptırımlar bu durumları çelmek muhtevain kullanılır. Ceza hukukunda ölüm, cezaevi ve finans cezaları; anayasa hukukunda siyasetten men, kazanç mantinota; vergi hukukunda vergi ve gümrüksüzçılık cezaları kabilinden bambaşka haklar dallarında bambaşka yaptırımlar vardır. Hukukun Dayanağı Hukukun dayanağı ile ilişkin çeşitli dönemlerde kuramlar üretilmiştir. Bunları sıralamamız icabında; zihini bir irade olarak gören kuramlar, irade dışı olarak gören kuramlar ve pozitivist kuramlar. Bu kuramların birtakımlar felsefik bileğil ortaya konduğu dönemin problemlerını çözmek yahut siyasi inançleri haklar biliminde dile getirme ihtiyacından ortaya çıkmıştır. İdesi ve ideali türe olan haklar, genel olarak şu şekilde teşhismlanabilir: “Dostluk, adalete yönelmiş sosyal bir evetşamma düzenidir.” Bu teşhismdan, hukukun üç ayrı fonksiyonu alegori getirdiğini görmekteyiz. Bu fonksiyonlar düzen, tatbik yarar ve adalettir. Hukukun Toplumdaki Fonksiyonları 1. Düzen Fonksiyonu Hukukun bu fonksiyonu ile anlatılmak istenen, hukukun sosyal hayatı düzenleyip insanoğluın barış ve asayiş süresince bir arada evetşamalarını katkısızlamaktır. 2. Kılgın Yarar (Sosyal İhtiyaçların Alınlanması) Hukukun tatbik amacını, sosyal gerçeklik belirler. Dostluk bu fonksiyonu ile toplum süresince canlı insanoğluın, birbirleri ile hazırlamak zorunda oldukları ilişkilerini ve biyolojik, ruh bilimsel bir varlık olarak insanoğlunun bünyesından kaynaklanan ihtiyaçlarını karşıtlamaya çaldatmaışır. Dostluk bu fonksiyonu ile veladet, teehhül, ölüm vb. önemli biyolojik vakaları da çeşitli hükümlerle düzenler. Hiçbir haklar düzeni hayatın gerçek gerçeklerini görmezden gelemez. Dostluk düzeni, insanoğlunun doğal bünyesına ve bundan sonra gelen ihtiyaçlarına elverişli olgunlaşmak zorundadır. Dostluk önemli ölçübile, konuşu gerçeklere bile sadıkdır; konuşu ihtiyaçlara uymalı ve onları karşıtlamalıdır. 3. Doğruluk Dostluk bu fonksiyonu ile mukannen bir aranjman şeşna aldığı içtimai gereksinimlerı, özü salt bir eşitlik düşüncesi olan türe ölçüsüne vurarak hakiki kimliğini kulaklıır. Hukukun idesi ve ideali adalettir. En kısaltarak teşhismıyla türe, “bir eşitlik düşüncesi”dir. “Doğruluk, nesnel (objektif) ve öznel (sübjektif) olgunlaşmak üzere dü bambaşka anlamda kullanılır. Doğruluk esasta ahlâki bir kavramdır; Bu kapsamda, yiğitlik, fazilet medlulında şahsi bir özelliği deyimler. Erkek her devran haklı olana yönelir, her insana kendine düşeni katmak yolunda ötümlü ve bileğemekmez bir çaba gösterir. İşte bu şekil ve çabayı gösteren türe, özne (süje) ile ilişkin oluşundan ötürü öznel (sübjektif) türe olarak nitelenir. Bir yiğitlik olan öznel adaletin haricinde ve ondan önce nesnel (objektif) bir türe peritonı vardır. Nesnel türe, kişinin bir özelliğini bileğil, kişilerin konkre durumlarda gerçekleştireceği temas biçiminin bir özelliğini deyimler. İşte haklar düzında hukuki kıymetiharbiye olarak nutuk konusu olan türe bile, bu nesnel anlamda adalettir. Çünkü haklar, insanoğlu arası ilişkileri biçimlendiren, onlara görünür ve kazançlanabilir bir düzen veren, bu amaca yönelen normlar bütünüdür.” Toplum muhtevaindeki davranış ve ilişkilerin bileğerlendirilmelerini muhtevaermiş kurallar yekpareü olarak haklar, bu bileğerlendirmelerde türe ölçüsünü kullandığı ve kullanmak durumunda bulunduğuna gereğince, adaletin sonunda, hukukun da bir bileğerlendirilme ölçüsü olacağı doğaldır. Dostluk normlarında türe acaba ne ölçübile yansıtılmıştır ? Mevcut haklar ne denli adaletlidir ? İşte burada yasa üstü türe peritonı ortaya çıkmaktadır. Bu, tüm haklar sistemine ve sistemlerine egemen mevcut, nesnel ve salt bir kıymetiharbiye niteliğindeki adalettir. Dostluk bir toplum düzenini muhtevaerir. Hukukun varlık sebebi bile adalettir; gerek bulunan düzeni müdafaa etmek, gerekse onu bileğemektirmeyi meşrulaştırmak muhtevain her devran adalete başvurulur. Nesnel ve yasa üstü türe hukukta karşıtmıza oturmuş haklar düzenlerinin asli örneği, olması gereken haklar medlulında haklar idesi olarak çıkar. Bu niteliği ile türe, bulunan haklar düzenlerinin namına elverişli olup olmadığı açısından bir kıymetiharbiye ve istimara ölçüsü evet. Yine bu özelliği ile türe, aynı zamanda hukukun idealidir. Hukukun gerçekleştirmek amacını güttüğü şey adalettir. Birbirleri ile olumlu ve negatif karşıtlıklı ilişkilerde mevcut bu üç fonksiyon balans süresince olduklarında, adil bir haklar düzeninin gerçekleşmesi katkısızlanır. Uygun olarak tüm haklar normları bu üç fonksiyonu da kapsar. Sonuç olarak haklar, hem adaleti gerçekleştirecek, hem sosyal evetşamma uyacak, hem bile bu sosyal hayatın barış süresince sürebilmesi muhtevain bir düzen görünümünü katkısızlamaya çaldatmaışacaktır.